سگها ممکن است از طیف وسیعی از بیماریها رنج ببرند که برخی به سرعت مداوا پیدا میکنند و برخی دیگر میتوانند باعث مرگ این حیوانات خانگی وفادار شوند. خوشبختانه، ما میتوانیم با استفاده از واکسیناسیون از سگهای خود در برابر بسیاری بیماریهای شایع محافظت کنیم. واکسیناسیون راهی عالی برای مصونیت سگ شما در برابر برخی از بدترین بیماریهای عفونی است. تکرار واکسیناسیون به صورت تزریق سالانه انجام میشود تا ایمنی سگها را بالا نگه دارد.
اگرچه مهم است که سگ شما هر سال یک جلسه واکسیناسیون داشته باشد اما همه واکسنها در هر نوبت تزریق نمیشوند. بدین دلیل که واکسنهای مختلف برای مدت زمان متفاوتی دوام می‌آورند و دامپزشک تنها کسی است که در مورد این موضوع به شما یک برنامه واکسیناسیون منظم ارائه میدهد. سگ شما هر سال حداقل به یک واکسن و معاینه کامل سلامتی نیاز دارند. با این حال، در این مقاله به طور کامل در مورد واکسیناسیون سگها صحبت میکنیم.
چه زمانی سگم را واکسینه کنم؟
هنگامی که توله سگ شما به سن 6 تا 8 هفته رسید، میتواند اولین واکسن خود را دریافت کند که معمولاً «دوره اولیه» نامیده میشود. این دوره شامل دو یا سه تزریق است که به فاصله ۳ تا 4 هفته انجام میشود. برخی از توله سگها در حالی که هنوز نزد پرورش دهنده خود هستند، اولین واکسیناسیون خود را دریافت میکنند. واکسینه شدن منظم باعث میشود تا ایمنی سگها در برابر تعدادی از بیماریها محافظت شود.
اگر واکسیناسیون سگ شما به تاخیر افتاده است، به شروع مجدد نیاز دارید که در این مورد دامپزشکتان با شما صحبت خواهد کرد. در شرایط عادی سگهای بالغ در ایران باید هر سال یک واکسن چندگانه سگ و یک واکسن هاری دریافت کنند. هنگامی که سگ شما دوره اولیه تزریق خود را انجام داد، تنها به یک تزریق در سال پس از آن نیاز خواهد داشت تا ایمنی خود را بالا نگه دارد.
در زمان واکسیناسیون چه اتفاقی میفتد؟
جلسه واکسیناسیون بسیار بیشتر از یک تزریق سریع و ساده است، دامپزشک در این جلسه وضعیت سلامتی سگ شما را بررسی میکند. سگ شما وزن میشود و یک معاینه پزشکی کاملی بر روی او انجام میشود. دامپزشک احتمالاً از شما سؤالات زیادی در مورد نحوه رفتار حیوان خانگی، هرگونه تغییر غذایی و موضوعات خاصی مانند عادات خوردن و نوشیدن می‌پرسد. دامپزشک همچنین به صحبتهای شما گوش میدهد و به شما در مدیریت مشکلات کمک میکند.
علاوه بر معاینه کامل، دامپزشک شما واکسیناسیون را نیز انجام خواهد داد. واکسن دقیق سال به سال بسته به برنامه واکسن متفاوت است، اما همه سگها حداقل به یک نوبت واکسیناسیون در سال نیاز دارند. به صورت معمول این واکسیناسیون سالانه شامل واکسن هاری و واکسن چندگانه است. واکسن چندگانه در یک تزریق واحد ترکیب میشوند، بنابراین به سگ شما فقط یک سوزن تزریق میشود. این تزریق در زیر پوست در پشت گردن انجام میشود و اکثریت قریب به اتفاق سگها تزریق را به خوبی تحمل میکنند، زیرا این تزریق چندان دردناک نیست.
تست تیتر چیست؟
یک جایگزین برای برخی از واکسنهای سالانه، آزمایش تیتر (Titre Testing) است. در سگهایی که قبلاً واکسن زده‌اند، میتوان نشانگرهای ایمنی در خون را اندازه گیری کرد. بررسی سالانه این نشانگرها با آزمایش خون و سپس تزریق واکسن، جایگزینی برای واکسیناسیون‌های معمول برای برخی بیماریها مثل هاری است.
اگرچه آزمایش تیتر جایگزینی برای واکسیناسیون سالانه است اما دارای معایبی نیز میباشد. از آنجایی که آزمایش تیتر نیاز به آزمایش خون دارد، هزینه بیشتری خواهد داشت. همچنین نتایج این تست قطعی نیستند! آزمایش تیتر یک عکس فوری از سیستم ایمنی در یک لحظه میگیرد و این بدان معناست که تضمینی نیست که نتایج درست باشند. همچنین این آزمایش برای برخی بیماریها مثل بیماری لپتوسپیروز کارآمد نیست و واکسیناسیون علیه این بیماری همواره باید انجام شود. نکته دیگر این است که این آزمایشها در بسیاری از کشورها مثل کشور خودمان به راحتی در دسترس نیست. بنابراین در شرایط کنونی انجام واکسیناسیون معمول سالانه توصیه میشود.
سگم را در برابر چه بیماری های واکسینه کنم؟
در ادامه به انواع بیماریهای سگ اشاره میکنیم:
هپاتیت عفونی
هپاتیت عفونی سگسانان (ICH) یک بیماری ویروسی است که کبد، کلیه‌ها، چشم‌ها و ریه‌های سگ را درگیر میکند. این بیماری از طریق تماس با بزاق، ادرار، مدفوع، خون یا ترشحات بینی سگهای آلوده منتقل میشود. ادرار سگ آلوده میتواند تا یک سال عفونی باشد و ویروس میتواند ماهها در محیط زنده بماند.
علائم میتوانند از تب خفیف تا مرگ ناگهانی متفاوت باشند. علائم دیگر شامل از دست دادن اشتها، رنگ پریدگی لثه‌ها، آبی شدن چشم، ورم ملتحمه چشم، سرفه، درد شکم، استفراغ و اسهال هستند. این بیماری میتواند خیلی سریع ایجاد شود و متأسفانه درمان خاصی برایش وجود ندارد. با این حال دامپزشکان سعی میکنند علائم را کاهش دهند و سگها گاهی اوقات میتوانند با درمان حمایتی زنده بمانند.
لپتوسپیروز
لپتوسپیروز توسط یک باکتری ایجاد میشود. سگها در صورت تماس با ادرار آلوده یا آب آلوده ممکن است به این بیماری آلوده شوند، بنابراین اگر سگ شما دوست دارد شنا کند یا از آب راکد یا کانال‌ها آب بنوشد، میتوانند در معرض خطر باشند. این مشکل به ویژه در مناطقی که تعداد موش‌ها زیاد هستند بیشتر رخ میدهد. توجه داشته باشید که این باکتری حتی از پوست سالم نیز میتواند عبور کند و باعث بیماری شود. بنابراین از شنا کردن خود و حیوان خود در آبهای راکد خودداری کنید.
انواع مختلفی از لپتوسپیروز وجود دارند و انسان نیز میتواند به آن مبتلا شود (به نام بیماری ویل). این عارضه هم در سگها و گربهها و هم در انسانها میتوانند کشنده باشند. علائم اغلب 4 تا 12 روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری شروع میشوند. تب، درد عضلانی، اسهال، بی اشتهایی، یرقان (زردی) و بیحالی علائم این بیماری هستند. لپتوسپیروز در درجه اول کلیه‌ها و کبد را تحت تاثیر قرار میدهد، بنابراین در موارد جدی‌تر باعث نارسایی کلیه و کبد میشوند.
درمان معمولاً شامل آنتی بیوتیک، جایگزینی مایعات، کنترل استفراغ و سایر درمانهای حمایتی است. سگهایی که کمتر آسیب دیده‌اند بهبود می‌یابند اما همچنان باکتری‌ها را برای ماهها در ادرار خود دفع میکنند که برای حیوانات و انسان‌های دیگر خطرناک است. لپتوسپیروز سویههای زیادی دارد، جامع‌ترین واکسن موجود برای سگ، چهار سویه را پوشش میدهد.
دیستمپر
ویروس دیستمپر میتواند کشنده باشد و به چندین سیستم بدن از جمله سیستم تنفسی، عصبی و گوارش و حتی پوست حمله میکند. حتی در سگهایی که از ویروس بهبود می‌یابند، دیستمپر میتواند باعث مشکلات عصبی طولانی مدتی شود. اولین نشانه‌های دیستمپر اغلب عطسه، سرفه و ترشح مخاط از چشم و بینی و به دنبال آن تب، بیحالی، استفراغ، اسهال، افسردگی و کاهش وزن هستند.
گاهی اوقات دیستمپر باعث سفت و سخت شدن پدهای دست و پای سگ میشود، زیرا پوست پاهای برخی از سگهای مبتلا بسیار ضخیم میشوند. این ویروس میتواند از طریق تماس مستقیم با ادرار تازه، خون یا بزاق، به علاوه عطسه، سرفه و استفاده مشترک از غذا یا کاسه آب منتقل شود. متأسفانه هیچ درمان شناخته شده‌ای برای دیستمپر وجود ندارد. تنها راه درمان کاهش علائم و درمانهای حمایتی است. حتی اگر سگی از دیستمپر جان سالم به در ببرد، در مواردی نادر ممکن است، از اثرات طولانی مدتی مانند اسپاسم عضلانی، حملات صرعی و حتی فلج اندام رنج میکشد.
پاروویروس سگسانان
پاروویروس سگسانان که معمولاً به عنوان «پاروو یا پاروا» شناخته میشود، یک بیماری ویروسی بسیار مسری است که میتواند زندگی سگ شما را تهدید کند. احتمال آلودگی توله سگهای زیر شش ماه بیشتری است، اما میتواند سگهای مسن‌تر را نیز تحت تأثیر قرار دهد، به ویژه سگهایی که هرگز واکسینه نشده‌اند یا واکسن سالانه آنها به تعویق افتاده است.
پاروویروس از طریق تماس مستقیم با بزاق یا مدفوع حیوان آلوده منتقل میشود. انسانها همچنین میتوانند این بیماری را با دستها و لباس‌های خود از سگی به سگ دیگر منتقل کنند. معمولا سگها استفراغ و اسهال شدیدی دارند که اغلب خونی است و این منجر به کم آبی بدن آنها میشود. بی‌اشتهایی، افسردگی و تب نیز از علائم شایع این عارضه هستند. این بیماری با نام اسهال خونی نیز شناخته میشود.
سگهای مبتلا به پاروویروس اغلب به مدت چند روز نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. آنتی بیوتیک برای جلوگیری از هرگونه عفونت ثانویه و همچنین داروهای ضد ویروسی در صورت نیاز تجویز میشود. متأسفانه بسیاری از سگهای مبتلا به پاروویروس، حتی با درمان حمایتی شدید، زنده نمی‌مانند، به همین دلیل است که پیشگیری از بیماری با واکسیناسیون بسیار مهم است.
کنل کاف (تراکئوبرونشیت سگها)
این بیماری توسط چندین ویروس و باکتری بسیار عفونی ایجاد میشود که میتواند به راحتی در هر جایی که سگها جمع میشوند مانند پارکها، سالنهای نظافت و پرورشگاهها پخش شود. از جمله عوامل عفونی مرتبط با سرفه سگ، باکتری معروف به «Bordetella bronchiseptica» و ویروس پاراآنفلوآنزا سگسانان، آدنوویروس نوع 2 و دیستمپر است.
سگهای مبتلا به این عارضه سرفه‌های خشکی دارند که ممکن است برای چند هفته ادامه پیدا کند. این سرفه‌ها برای سگهای خانگی و صاحبان آنها ناراحت کننده خواهد بود. همچنین سرفه خشک یک مشکل بزرگ برای سگهای کار (امداد و نجات) است.
هاری
هاری نه تنها به دلیل تأثیری که بر سگ دارد بلکه به این دلیل که بیماری قابل انتقال و کشنده‌ای برای انسان است، اهمیت دارد. پس از یک مرحله کمون که به طور متوسط حدود دو ماه طول میکشد، علائم بالینی، پرخاشگری، سرگردانی شروع میشود و در نهایت باعث مرگ میشود. هاری در سراسر جهان وجود دارد و واکسن آن برای همه گربههای خانگی توصیه میشود.
واکسن های مورد نیاز سگ ها چیست؟
واکسیناسیون براساس قرار گرفتن در معرض خطر بیماریها، نژاد سگ، وضعیت سلامتی، سن و غیره تجویز میشوند و ضرورت و اهمیت خاص خودشان را دارند. واکسنها به دو دسته اصلی یا غیر اصلی تقسیم میشوند. واکسنهای اصلی در برابر بیماریهای جدی و شایع که احتمالاً در یک منطقه گسترده هستند محافظت میکنند، در حالی که واکسنهای غیر اصلی فقط زمانی به حیوانات خانگی تزریق میشوند که خطر خاصی از عفونت وجود داشته باشد. دامپزشک شما در مورد خطر ابتلا به بیماریهای غیر اصلی و اینکه آیا تزریق برای حیوان خانگی شما مفید است به شما توصیه‌هایی میکند.
واکسیناسیون اصلی عبارتند از:
- پاروویروس سگسانان
- دیستمپر سگسانان
- هپاتیت عفونی سگسانان
- لپتوسپیروز
- پاراآنفولانزا
- هاری
برنامه واکسیناسیون سگ ها چگونه است؟
برنامه واکسیناسیون برای توله سگها به صورت زیر است:
نوبت واکسیناسیون | سن | نوع واکسن |
شروع واکسیناسیون | ۶ تا ۸ هفتگی | واکسن چندگانه |
نوبت دوم واکسیناسیون | ۳ تا ۴ هفته بعد از نوبت اول | واکسن چندگانه |
نوبت سوم واکسیناسیون | ۳ تا ۴ هفته بعد از نوبت دوم | واکسن چندگانه+هاری |
واکسیناسیون سالانه (يادآور) | ۱۲ ماه بعد از نوبت سوم | واکسن چندگانه+هاری |
نکته: واکسن هاری در توله سگها یک نوبت تزریق میشود و اولین نوبت تزریق آن باید بعد از سه ماهگی انجام شود ولی مثل واکسن چندگانه باید به صورت سالانه تکرار شود.
آیا سگ من هر سال نیاز به واکسیناسیون دارد؟
شواهد خوبی وجود دارند مبنی بر اینکه اکثریت قریب به اتفاق سگها در برابر ویروس دیستمپر، هپاتیت و پاروویروس به مدت یک سال پس از دوره اولیه واکسیناسیون محافظت میشوند. داده‌های مشابهی برای پن لکوپنی و لوسمی گربهسانان در گربهها وجود دارند و به همین دلیل دامپزشکان واکسنهایی را با دقت انتخاب کرده‌اند که فواصل طولانی بین واکسیناسیون علیه این بیماریها را امکان پذیر میکنند. برای سایر بیماریها مانند لپتوسپیروز در سگها، محافظت از واکسن بیشتر از ۹ ماه طول نمیکشد، به همین دلیل است که واکسیناسیون مجدد در برابر برخی بیماریها به صورت سالانه توصیه میشود. بازدید سالانه دامپزشک همچنین به معنای فرصتی برای یک بررسی کامل سلامتی است که به شما و دامپزشکتان این فرصت را میدهد که هرگونه مشکلی را زود تشخیص دهید.
آیا واکسیناسیون لپتوسپیروز برای حیوانات خانگی ضروری است؟
ما شدیدا واکسیناسیون سالانه علیه لپتوسپیروز را توصیه میکنیم. این بیماری سگ که در افراد به عنوان «بیماری ویل» شناخته میشود، باعث نارسایی کبد و کلیه در انسان و سگ شده و میتواند منجر به مرگ شود. در حالی که همیشه یک خطر بسیار کوچک برای واکنش نامطلوب واکسن وجود دارد، این خطر بسیار کمتر از خطر لپتوسپیروز در سگ هاست. حتی سگهایی که به صورت محافظت شده زندگی میکنند، ممکن است دچار این عارضه شوند. این بیماری توسط موش‌ها منتقل میشود که حتی در تمیزترین مناطق نیز یافت خواهد شد.
آیا واکسیناسیون توله سگ کافی است؟
بسیاری از واکسنهای اصلاح شده ویروس زنده یک پاسخ ایمنی بسیار قوی ایجاد میکنند که فقط باید هر چند سال یک بار تزریق شوند. سایر واکسنها نمیتوانند همان سطح ایمنی را ایجاد کنند و نیاز به تقویت مکرر (اغلب سالانه) دارند. به همین دلیل است که حیوان خانگی شما ممکن است سال به سال ترکیب متفاوتی از واکسنها را دریافت کند.
اگر حیوان خانگی من در داخل خانه زندگی میکند، آیا هنوز به واکسیناسیون نیاز دارد؟
متأسفانه محافظت کامل از حیوان خانگی در برابر قرار گرفتن در معرض بیماریها غیرممکن است. حیوانات خانگی میتوانند فرار کنند. برخی از بیماریها ممکن است در خاک زیر کفش به خانه آورده شوند. زندگی در گلخانه یا حیاط میتواند حیوانات خانگی را در معرض حیوانات دیگری قرار دهد.
در حالی که سگ در داخل خانه از قرار گرفتن در معرض بیماری ایمن‌تر از حیوان در فضای باز است اما دسترسی به فضای باز از نظر رفاه مزایایی دارد. همه سگها به عنوان بخشی از روال معمول خود به ورزش در فضای باز نیاز دارند. واکسیناسیون کامل، محافظت لازم را در هر شرایطی فراهم میکند و ایمن‌ترین روش برای حفظ سلامتی سگها هستند.
آیا حیوانات خانگی مسن هنوز به واکسیناسیون نیاز دارند؟
اگر سگ یا گربه شما هرگز با حیوانات دیگر تماس نداشته باشند و شما قصد ندارید گربه یا بچه گربه جدیدی را وارد خانه خود کنید، ممکن است مزایای واکسیناسیون محدود شوند. باید در نظر داشت که سیستم ایمنی یک حیوان مسن کمتر قوی است، بنابراین اگر احتمال دارد در معرض عفونت قرار گیرند، ادامه واکسیناسیون از اهمیت بیشتری برخوردار است. اما در صورتی که حیوان به صورت کامل و منظم واکسن دریافت کرده باشد و به بیرون دسترسی نداشته باشد، میتوان از هشت سالگی به بعد واکسیناسیون را برای اون متوقف کرد؛ اما تصمیم گیری این موضوع بسته به شرایط حیوان، با دامپزشک است.
آیا واکسیناسیون خطرناک است و باید از آن اجتناب کرد؟
واکسیناسیون از بیماریهای جدی جلوگیری کرده و جان هزاران سگ را نجات میدهد. برای اکثر حیوانات خانگی، مزایای واکسیناسیون بسیار بیشتر از خطراتش است. واکسیناسیون یک روش کاملاً بدون خطر نیست. واکنشها و عوارض جانبی واکسیناسیون خوشبختانه نادر هستند و عوارض جانبی هر 200 تا 250 واکسیناسیون یک بار گزارش شده‌اند. اکثریت قریب به اتفاق این واکنشها خفیف و کوتاه مدت هستند و نشان میدهند که واکسن به طور موثر سیستم ایمنی را تحریک میکند.
علائم شایع شامل تورم در محل تزریق، تب خفیف، بیحالی و بی‌اشتهایی به مدت 24 تا 48 ساعت هستند. با توجه به اینکه بیماریها در هر زمانی رخ میدهند، گاهی اوقات ممکن است مدت کوتاهی پس از واکسیناسیون حیوان خانگی شما را مبتلا کنند. این بدان معنا نیست که واکسن باعث بیماری شده است! تعدادی از مطالعات نشان میدهند که بیماری‌هایی که در آن سیستم ایمنی بدن دچار اختلال میشود مانند کمخونی همولیتیک در سگ ها، ممکن است در ماه‌های پس از واکسیناسیون (زمانی که سیستم ایمنی در حال تحریک است) شایع‌تر از زمانهای دیگری باشند.
تا به امروز این مطالعات ارتباط قابل توجهی را نشان نداده‌اند اما سابقه قبلی بیماری ناشی از سیستم ایمنی باید هنگام تصمیم گیری در مورد برنامه واکسیناسیون برای یک حیوان خانگی در نظر گرفته شود. اگر پس از واکسیناسیون در مورد سلامت حیوان خانگی خود نگرانی دارید، همیشه با دامپزشک خود مشورت کنید.
آیا واکسنها باعث سرطان میشوند؟
بسیار نادر است که واکسیناسیون با عوارض جانبی شدیدی همراه باشد. یکی از عوارض جانبی بسیار نادر ایجاد «سارکوم در محل تزریق» است. این مشکل در 60 مورد در هر میلیون واکسن رخ میدهد. سارکوم یک توده سفت است که در محل تزریق رخ میدهد و معمولاً در ناحیه گردن ایجاد میشود. واکسنهایی که بیشتر با ایجاد سارکوم مرتبط هستند، واکسنهایی خواهند بود که در برابر ویروس لوسمی گربهسانان و هاری محافظت لازم را ارائه میدهند.
آیا واکسیناسیون بیش از حد باعث بیماری میشود؟
مفهومی که به طور گسترده در فضای مجازی منتشر میشود این است که واکسیناسیون بیش از حد گاهی ماهها یا سال‌ها بعد باعث بیماری میشود. این مورد «واکسینوز» نامیده میشود. افرادی که مفهوم واکسینوز را ترویج میکنند، معتقدند که واکسیناسیون بیش از حد از بیحالی گرفته تا بیماری کلیوی مسئول طیف گسترده‌ای شرایط بیماری‌زا هستند. با این حال، هیچ مطالعه موثق وجود ندارد که این نظریه را تأیید کند و این دیدگاه توسط اکثریت قریب به اتفاق متخصصان دامپزشکی تأیید نمیشود.
مراقبت‌های بعد از واکسیناسیون سگ ها
بعد از واکسیناسیون ممکن است سگ شما برای یک یا دو روز بی‌حال شود یا در محل تزریق کمی تورم یا حساسیت داشته باشد. دسترسی به غذا و آب و یک فضای راحت برای استراحت معمولاً تمام چیزی است که برای بهبودی سریع حیوان نیز خواهد بود. با این حال، اگر عوارض شدیدتر رخ دهند، باید با دامپزشک تماس بگیرید.
کلام آخر
واکسیناسیون کنترل بیماریهای عفونی را در حیوانات خانگی متحول کرده است. ضروری است که همه حیوانات خانگی به اندازه کافی واکسینه شوند. مراقبت مسئولانه از سگها مستلزم آن است که دوره اولیه واکسیناسیون توله سگها انجام شود و سپس به طور سالانه واکسیناسیون ادامه پیدا کند. درحقیقت، توله سگها به طور موقت در برابر بسیاری از بیماریها توسط آنتی بادی‌های دریافت شده از طریق شیر مادر محافظت میشوند.
آنتی بادی‌های مادر در چند هفته اول زندگی کاهش می‌یابند و پس از سگ شما برای حفظ ایمنی خود نیاز به واکسیناسیون سالانه دارد. ایمنی ناشی از واکسیناسیون توله سگ با گذشت زمان ضعیف میشود و حیوان خانگی شما میتواند دوباره مستعد بیماری شود. چکاپ‌های سالانه و واکسنهای یادآور، بهترین محافظت را برای زندگی سگ شما فراهم میکنند.
منابع:
