سگ‌ها مانند هر پستاندار دیگری امکان باروری دارند و ممکن است در طول زندگی خود به دلیل عقیم نشدن باردار شده و بنا بر دلایلی جنین آنها سقط شود. اینکه این مشکل چرا رخ می‌دهد و چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد از جمله نکاتی است که باید در مورد آن دانست. در ادامه این مقاله به سقط جنین در سگ‌ها، علل و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.
سقط جنین سگ چیست؟
سقط جنین به مردن جنین در دوران بارداری گفته می‌شود. این اتفاق در دوران بارداری پیش از تولد رخ می‌دهد و با توجه به اینکه در کدام دوره بارداری رخ داده علائم آن متفاوت است. دلایل مختلفی باعث سقط جنین می‌شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
علائم سقط جنین در سگ
علائم سقط جنین در سگ می‌تواند با توجه به زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد متفاوت باشد. سقط جنین زودهنگام گاهی بدون علامت است؛ اما در دوران دیگر بارداری علائم زیر ممکن است در سگ دیده شود:
- درد شکم
- تب
- خونریزی‌های غیرعادی واژینال
- بوی بد و زننده واژن
- ترشحات غیرطبیعی واژن به رنگ قهوه‌ای سبز یا مشکی
- تولد جنین مومیایی شده
- تولد توله‌های مرده
در صورتی که سقط جنین به توصیه پزشک یا درخواست صاحب سگ انجام شود شایع‌ترین علامت پس از سقط جنین خونریزی است که باید به آن توجه داشت و در صورت بروز هر مشکلی و برای دریافت خدمات حضوری دامپزشکی به یک کلینیک معتبر مراجعه کرد.
انواع سقط جنین سگ
با توجه به اینکه سقط جنین در کدام دوره بارداری رخ می‌دهد آن را به نام‌های زیر می‌شناسند:
بازجذب جنین
در صورتی که سقط جنین در نیمه اول بارداری یعنی پیش از ۴۵ روز رخ دهد جنین جذب بدن سگ می‌شود و حتی صاحب سگ متوجه بارداری او نمی‌شود. این اتفاق می‌تواند در مورد چند توله سگ نیز رخ دهد؛ درحالی‌که سایر توله سگ‌ها به سلامت متولد شوند. از جمله دلایل مؤثر در این سقط عفونت‌هایی همچون «هرپس ویروس» سگ، حمایت هورمونی ناکافی و اختلالات یا مسمومیت‌های «آندومتر» هستند.
مومیایی شدن جنین سگ
گاهی جنین سگ تا روز 50 بارداری بر اثر انباشته شدن کلسیم در بافت‌های بدنش می‌میرد. این مسئله باعث مومیایی شدن جنینی می‌شود که در داخل رحم است. در این وضعیت در اطراف جنین یک غشا تشکیل می‌شود و جنین مرده به شکل کامل از محیط رحم جدا می‌ماند. با استفاده از سونوگرافی و رادیوگرافی می‌توان جنین را در رحم کم‌وبیش تشخیص داد.
تولد زودرس یا توله مرده سگ
سقط جنین سگ در پایان دوران بارداری ممکن است به شکل مرگ جنین چند روز، چند ساعت یا حتی چند دقیقه قبل از زایمان اتفاق بیفتد. علل این نوع سقط می‌تواند عفونت‌ها، مسمومیت‌ها، جفت‌های ناموفق، فضای کم در رحم، «دیستوشی»، ناهنجاری‌ها و نقص «لوتئال» باشد.
دلایل سقط جنین ناخواسته در سگ
سقط جنین در سگ می‌تواند به دلایل مختلفی همچون موارد زیر رخ دهد:
عفونت هرپس ویروس
یکی از علل رایج سقط جنین در سگ‌ها، ابتلا به عفونت «بروسلا» یا ویروس هرپس است. بروسلا یک باکتری مسری بین سگ‌ها است که متأسفانه هیچ درمان مؤثر و واکسنی برای جلوگیری از گسترش آن کشف نشده است. سگ‌های مبتلا به بروسلا معمولاً در بازه زمانی ۴۵ تا ۵۵ روز بارداری، جنین خود را از دست می‌دهند.
عفونت تب‌خال
سقط جنین در سگ‌ها ممکن است ناشی از عفونت تب‌خال باشد. این عفونت در مادر سخت تشخیص داده می‌شود، اما در توله‌های سقط شده معمولاً قابل تشخیص است. عفونت تب‌خال ممکن است منجر به سقط جنین در مراحل پایانی بارداری و حتی ناتوانی در تولیدمثل مادر گردد.
بیماری رحم سگ
بیماری‌های رحم سگ می‌توانند یکی از عوامل سقط جنین در این حیوانات باشند. برخی از مشکلات رحم و تخمدان مادر می‌توانند منجر به سقط جنین گردند. سگ‌هایی که قبلاً سقط داشته‌اند ممکن است به بیماری‌هایی مانند التهاب دیواره رحم (اندومتریت)، کیست رحم یا زخم و چسبندگی رحم مبتلا باشند.
بیماری تخمدان و سقط جنین سگ
بیماری‌های تخمدان از عوامل سقط جنین در سگ‌ها می‌توانند باشند. برای اینکه سگ یک دوره کامل بارداری داشته باشد باید هورمون پروژسترون به میزان کافی توسط تخمدان ترشح شود و در صورتی که فرآیند به درستی شکل نگیرد جنین به رحم متصل نشده و توله سگ به راحتی سقط می‌شود.
علل جنینی سقط جنین در سگ
گاهی مواقع جنین ممکن است ناهنجاری‌های رشدی داشته باشد که باعث می‌شوند نتواند با این نقص‌ها زنده بماند. توله‌هایی که دچار رشد نامناسب و یا تغییر شکل یافتگی هستند به طور معمول در اوایل بارداری سقط می‌شوند. علت این مسئله چندان مشخص نیست؛ اما ممکن است دلایل ژنتیکی یا نقص مادرزادی در آن دخیل باشند.
علل دارویی سقط جنین در سگ
مصرف برخی داروها همچون «گلوکوکورتیکوئید» یا «کلرامفنیکل» در دوران بارداری می‌تواند سقط جنین را به همراه داشته باشد. به همین دلیل باید مصرف دارو در این دوران زیر نظر دامپزشک باشد.
چرا گاهی سقط جنین در سگ‌ها ضروری است؟
برخی مواقع سقط جنین در سگ‌ها ضروری محسوب می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری پرخطر: در صورتی که سگ به یک بیماری مزمن مبتلا باشد که باعث یک بارداری پرخطر شود سقط جنین را توصیه می‌کنند.
- سن نامناسب: اگر سگ بسیار جوان یا پیر باشد ممکن است بارداری به سلامت او آسیب برساند و سقط جنین لازم است.
- جفتگیری ناخواسته یا نادرست: گاهی مواقع بارداری سگ در وضعیتی اتفاق می‌افتد که صاحب او امکان نگهداری از توله‌ها را ندارد و ناچار به سقط جنین می‌شود.
- بیماری‌های موروثی: ممکن است برخی بیماری‌های موروثی سگ به توله آنها نیز منتقل شود و به همین دلیل در این موارد بسیاری از سرپرستان ترجیح می‌دهند توله سگ مادر جنین را سقط کند.
روش‌های جلوگیری از بارداری سگ
برای جلوگیری از بارداری سگ بهتر است سرپرستان این حیوان موارد زیر را در نظر داشته باشند:
دور کردن سگ نر از سگ ماده هنگام چرخه گرما فحلی
این روش برای جلوگیری از بارداری طبیعی سگ‌ها استفاده می‌شود و نیازمند آگاهی صاحبان از چرخه فحلی حیواناتشان است. در طول دوره فحلی سگ‌های نر ماهرانه به دنبال سگ‌های ماده در این دوره می‌گردند و بسیاری از سگ‌های ماده هم به سمت آنها جذب می‌شوند. با مراقبت صحیح از سگ‌های نر و ماده، می‌توان از این روش برای جلوگیری از بارداری آنها استفاده کرد.
عقیم سازی
عقیم‌سازی روش رایج‌تری برای کنترل بارداری در سگ‌های خانگی است. در این روش، یک جراحی دائمی با نام «اواریهسترکتومی» انجام می‌شود که تخمدان‌ها و رحم سگ را برداشته و از تولیدمثل جلوگیری می‌کند. یک نوع دیگر از این جراحی به نام «اواریکتومی» وجود دارد که در آن صرفاً به برداشتن تخمدان‌ها می‌پردازند. با حذف تخمدان‌ها، چرخه تولیدمثل متوقف می‌شود و امکان لقاح و بارداری از بین می‌رود. البته بیشتر دامپزشکان این روش را توصیه نمی‌کنند؛ زیرا خطر آن نسبتاً کم است.
انجام این جراحی قبل از رسیدن سگ به سن بلوغ (حدود ۶ هفته ماهگی) امکان‌پذیر است. یکی از فواید اصلی عقیم‌سازی زودهنگام، کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در مراحل بعدی زندگی سگ‌ها است.
استفاده از دارو
استفاده از داروهای مشابه هورمون‌های تولیدمثل یکی از روش‌هایی است که برای پیشگیری از بارداری سگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این داروها به شکل تزریقی یا قرص قابل استفاده هستند. این داروها از وقوع چرخه فحلی جلوگیری می‌کنند یا زمان آن را کاهش می‌دهند.
از آنجایی که این داروها عوارض جانبی جدی دارند نباید به شکل خودسرانه استفاده شوند. این روش بسیار به روش‌های پیشگیری از بارداری در انسان‌ها شباهت دارد؛ اما به دلیل خطراتش چندان برای سگ‌ها مناسب نیست. از این روش برای سگ‌هایی که نمی‌توانند تحت عمل عقیم‌سازی قرار بگیرند استفاده می‌شود.
روش‌های سقط جنین در سگ
از جمله روش‌هایی که جهت سقط جنین در سگ استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از داروهای هورمونی
از داروهایی همچون موارد زیر برای سقط جنین سگ به طور معمول استفاده می‌شود. از آنجایی که ممکن است این داروها عوارضی داشته باشند باید حتماً تحت نظر دامپزشک مصرف شوند:
- استروژن‌های تزریقی
- استروژن‌های خوراکی
- دگزامتازون
- پروستا گلاندین اف 2 آلفا
عقیم کردن سگ در دوران بارداری
اگر عقیم کردن سگ در دوران بارداری اتفاق بیفتد علاوه بر سقط جنین، سگ برای همیشه قدرت بارداری خود را از دست می‌دهد. این روش بستگی به این دارد که سگ در کدام مرحله بارداری قرار دارد؛ زیرا هرچه عقیم‌سازی به دوران پایانی بارداری نزدیک باشد خطر آن برای سگ بیشتر است.
عوارض سقط جنین در سگ
عوارض سقط جنین به روش سقط جنین بستگی دارد و می‌تواند به شکل زیر باشد:
- هیسترکتومی تخمدان می‌تواند باعث عفونت در محل جراحی شود.
- اگر با پروستاگلاندین F2 آلفا سقط جنین رخ داده باشد عوارضی همچون اسهال، تهوع، بی‌قراری و لرزش سگ و در موارد شدید بی‌اشتهایی سگ و از دست دادن خون شدید دیده می‌شود.
- سقط جنین با دگزامتازون عوارضی همچون تکرر ادرار، تشنگی بیش از حد، عفونت رحم و بیماری را به همراه دارد.
- مهارکننده‌های پرولاکتین، به خصوص «بروموکریپتین» استفراغ سگ را در پی دارد.
مراقبت‌های پس از سقط جنین سگ
بدون در نظر گرفتن روش سقط، سگ شما ممکن است برای مدت‌زمانی، حتی چند ماه، در دوره نقاهت به سر برد. می‌توانید سگتان را برای بهبودی کامل در مرکز درمانی نگه دارید؛ اما اگر تمایل دارید در منزل به مراقبت از او بپردازید، حتماً ویزیت‌های دامپزشکی را برای بررسی وضعیت سگ از یاد نبرید.
قبل از انتقال سگ از بیمارستان یا مرکز درمان به خانه مطمئن شوید که محیطی تمیز و آرام برای استراحت و بهبود او آماده کرده‌اید.
با مشورت دامپزشک برای حمایت تغذیه‌ای از سگتان مکمل‌های مناسب را در اختیارش قرار دهید. همواره به تغییرات در بدن و رفتار سگتان توجه کنید و اگر هرگونه عوارض جانبی غیرعادی مشاهده کردید، بدون تردید با دامپزشک خود تماس بگیرید. در صورتی که سگ جراحی شده است، باید دقت کنید که آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی او به درستی مصرف شوند. همچنین، باید بخیه‌های او را به دقت برای بررسی علائم عفونتی مانند تورم مشاهده کنید و در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوکی با دامپزشک تماس بگیرید.
پیشگیری از سقط جنین در سگ‌ها
از آنجایی که سقط جنین می‌تواند برای سگ خطراتی داشته باشد بسیار مهم است تا به روش‌های پیشگیری از سقط جنین سگ توجه ویژه شود. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تغذیه مناسب
استفاده از غذای باکیفیت برای سگ می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای مادر و جنین را به خوبی تأمین کند و به تولد توله‌های سالم کمک کند. به همین دلیل باید به کمک مشاوره آنلاین دامپزشکی یا یک مشاور حضوری، یک تغذیه کامل را برای سگ فراهم کرد.
انجام چکاپ قبل از بارداری
چکاپ کردن یکی از مهم‌ترین اقدامات پیش از بارداری است. از طریق آزمایش خون، بسیاری از بیماری‌ها به راحتی قابل تشخیص است و سطح پروژسترون نیز بررسی می‌شود. در صورت سلامت کامل مادر، اجازه جفتگیری و بارداری داده می‌شود.
انجام واکسیناسیون
از آنجایی که واکسیناسیون می‌تواند از ابتلا سگ به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کند انجام واکسیناسیون به موقع نقش مهمی در یک بارداری سالم دارد.
جفتگیری با سگ‌های سالم
بسیار مهم است که سگ ماده با سگ‌های نر سالم جفتگیری کند تا مشکلات ژنتیکی و جسمی باعث سقط جنین نشود.
کلام پایانی
سقط جنین یکی از مشکلاتی است که ممکن است سگ در دوران بارداری با آن مواجه شود. بسیار مهم است که سرپرستان این چهارپای دوست‌داشتنی با مشکلات مرتبط با سقط جنین سگ و اقداماتی که لازم است در این زمان صورت گیرد آشنا باشند تا بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام مناسب را انجام دهند. آگاهی از این نکات کمک می‌کند تا سگ کمترین مشکل را در هنگام تجربه این وضعیت ناخوشایند داشته باشد.
منابع:
